Działanie współfinansowane ze środków Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Gminy Kowale Oleckie oraz Gminnego Centrum Kultury w Kowalach Oleckich

W niedzielę, 23 czerwca 2019 roku odbył się uroczysty Jubileusz 45-lecia pracy twórczej Zespołu Ludowego Prząśniczki. Członkinie zespołu otrzymały życzenia i gratulacje od przedstawicieli lokalnych władz samorządowych, pracowników domu kultury oraz zaprzyjaźnionych zespołów ludowych. Jubilatkom wręczono także nagrody ufundowane przez Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich, Gminę Kowale Oleckie oraz Gminne Centrum Kultury w Kowalach Oleckich. Następnie odbył się koncert jubileuszowy, podczas którego zaproszone zespoły za pomocą pieśni i przyśpiewek celebrowali jubileusz Prząśniczek.

Historia zespołu Prząśniczki

Pomysł założenia zespołu, który wykonywałby pieśni ludowe, kościelne i patriotyczne, narodził się w 1974 roku. Inicjatorką przedsięwzięcia była Zofia Domin, która zajęła się prowadzeniem grupy. W skład zespołu weszły panie należące do miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich, a mianowicie: Zofia Domin, Scholastyka Dubiłowicz, Emilia Kalwajtys, Jadwiga Mackiewicz, Sabina Wiśniewska, Teresa Milewska, Czesława Minksztyn, Krystyna Zaborowska, Helena Nazaruk, Helena Paliwoda, Irena Radomska, Krystyna Szczerbowska, Radosława Rynkiewicz, Zofia Żukowska, Czesława Wolińska, Janina Turynowicz, Maria Rydzewska, Anna Szulińska, Władysława Radomska oraz solistka – Jadwiga Sapiejko. Członkinie zespołu w swojej pracy twórczej postanowiły kontynuować tradycje ziem północnej Suwalszczyzny. W skład prezentowanego przez panie repertuaru weszły utwory szczególnie bliskie ich sercu, a mianowicie były to piosenki, przyśpiewki ludowe oraz pieśni patriotyczne wyniesione z rodzinnych domów, śpiewane przez ich matki i babki. Były to między innymi takie utwory, jak: W moim ogródeczku rośnie różyczka, Kędy ty Jasiu pojedziesz, Jestem sobie parobeczek, Świeć miesiączku w okno moje, Nie chodz koło rózy, nie obrywaj kwieta, Sła dziewcyna drogą, siwe wołki gnała, Chwała Bogu wiecór idzie, Rozkwitały pąki białych róż, czy też Gdzie mój Jasieniek psenickie sieje. Te i inne utwory pieśniarki zaprezentowały podczas swojego pierwszego koncertu zatytułowanego „W moim ogródeczku”. Początkowo zespół założony przez Zofię Domin występował wyłącznie na rozmaitych lokalnych akademiach i uroczystościach okolicznościowych, podczas których prezentował pieśni oraz inscenizacje obrzędów ludowych. Sytuacja ta zmieniała się w 1977 roku, kiedy to grupa przeszła pod patronat Gminnego Ośrodka Kultury w Kowalach Oleckich, co stworzyło paniom możliwość uczestniczenia w festiwalach i przeglądach. Zespół obrał nazwę Prząśniczki, gdyż wykonywane przez niego pieśni w większości pochodziły od prządek, które śpiewały je podczas wykonywania robótek ręcznych, przędzenia wełny i lnu, a także darcia pierza.

Przed szerszą publicznością Prząśniczki zadebiutowały w 1978 roku podczas I Suwalskiego Jarmarku Folkloru w Węgorzewie. Zespół z artystycznym rozmachem zaprezentował widowisko „Pieczenie chleba”. Przedstawiony obrzęd obejmował proces wyrobu chleba począwszy od wymieszania ciasta, a skończywszy na jego wypieku i degustacji. Drugim obrzędem, który został zaprezentowany przez grupę podczas Jarmarku Folkloru, było „Przędzenie na kołowrotku”. Oba widowiska spotkały się z aplauzem publiczności oraz uznaniem jurorów, którzy postanowili nagrodzić artystki wyróżnieniem. Na Suwalskich Jarmarkach Folkloru Prząśniczki występowały wielokrotnie. Na tamtejszej scenie zaprezentowały takie widowiska, jak: „W moim ogródeczku”, „Sła dziewcyna drogą, siwe wołki gnała”, czy też obrzęd całego dnia wielkanocnego. Udział w imprezach o większej randze w żadnym stopniu nie wpłynął negatywnie na zaangażowanie, z jakim członkinie zespołu uczestniczyły w życiu kulturalnym gminy.

Przez lata zespół Prząśniczki występował w strojach mazurskich, początkowo wypożyczonych z Państwowego Domu Kultury w Olecku, później własnych, uszytych przez Wandę Kowalewską i Zofię Domin. Składał się on z czerwonej wełnianej spódnicy marszczonej u góry, zaś u dołu wykończonej falbaną z małą kontrafałdą z naszytą niebieską aksamitką, fartuszka, niebieskiej bluzki z koronką przy szyi i rękawach, czepka oraz skórzanych butów. Od 1992 roku grupa występuje w strojach ludowych charakterystycznych dla terenów północno-wschodniej Suwalszczyzny, odtworzonych przez Kingę Turską-Skowronek, etnokostiumologa z Muzeum Etnograficznego w Toruniu. Strój składa się z wełnianej, pasiastej spódnicy zwanej kitlem, lnianej bluzki, białek halki (spodniak), serdaczka (gorset), czepka, chustki oraz skórzanych, sznurowanych butów.  Zapinane na haftki serdaczki są szyte tkaniny fabrycznej w kolorze granatowym i szarym. Wykonane z lnu bluzki mają prosty rękaw na mankiecie i prosty kołnierzyk obszyty koronką. Wełniane spódnice w brązowe, czerwone, żółte i zielone paski są u dołu podszyte bawełnianą nitką. Halki wykonane są z białego płótna i u dołu są podwójnie podszyte koronką z falbanką. Czepki wykonane są z bawełnianych nici za pomocą szydełka, zaś chustki na głowę zostały zrobione z białego batystu z delikatnym haftem.

W ciągu czterdziestu pięciu lat działalności twórczej skład osobowy Prząśniczek zmieniał się kilkakrotnie. Do zespołu między innymi należały: Janina Kalejta, Lucyna Dubiłowicz, Danuta Dubiłowicz, Helena Mackiewicz, Celina Mackiewicz, Maria Skrocka, Krystyna Skrocka, Janina Dymitruk, Renisława Drobiszewska, Weronika Koloszewska, Anna Sznurkowska, Maria Rykaczewska, Teresa Zaborowska, Jolanta Zaborowska, Leokadia Liszewska, Janina Fiedorczyk, Alicja Podbielska, Katarzyna Krzywicka, Mariola Skorupska, Helena Jeleniec, Maria Kaczmarczyk, Lucyna Jabłońska, Teresa Gałaszewska, Helena Buksza, Teresa Stasiewicz, Amelia Jaśkiewicz, Teodozja Sołtysiak oraz Ewa Stankiewicz. W inscenizacjach obrzędów i zwyczajów ludowych, oprócz powyżej wymienionych pań, brały także udział Aniela Rutkowska oraz Janina Grzelak. Przez lata zespołowi akompaniowali instrumentaliści:  Sylwester Jaśkiewicz, Józefa Maciejko oraz Władysław Miliszewski. Obecnie w skład grupy wchodzą: Zofia Domin, Helena Anuszkiewicz, Eugenia Malinowska, Anna Zubowicz, Jadwiga Sejwa i Zofia Dźwilewska.

Przez wszystkie lata działalności twórczej członkinie grupy pozostały wierne idei, która przyświecała Zofii Domin w chwili założenia zespołu folklorystycznego. Prząśniczki pieczołowicie dbają o to, by kultura ludowa nie stała się wyłącznie skostniałym reliktem przeszłości, zepchniętym na peryferia życia kulturalnego, a następnie zapomnianym. Długoletnią pasją członkiń zespołu stało się wyszukiwanie oraz gromadzenie pieśni i melodii, które bezpowrotnie odchodziły wraz z tymi, którzy je śpiewali. Repertuar zespołu liczy około trzystu pieśni. Na szczególną uwagę zasługują pieśni obrzędowe, religijne oraz patriotyczne, mające bardzo głęboką wymowę moralną. Grupa przedstawia także dawne obrzędy z życia wiejskiego, wyniesione z rodzinnych domów oraz zrekonstruowane na podstawie opowieści najstarszych mieszkańców gminy. Takie widowiska, jak: pieczenie chleba, darcie pierza, zmówiny (tzw. oględy), wiejskie wesele, tarcie lnu i obróbka włókna lnianego z przędzeniem, chodzenie z gwiazdą kolędniczą, chodzenie z Herodem, czy też chodzenie z Allelują w znakomity sposób ukazują nie tylko kulturę naszych przodków, ale także ich codzienne obowiązki. Panie co roku wykonują także wieńce dożynkowe, które są wysoko oceniane zarówno ze względu na walory artystyczne, jak i za zgodność z tradycją przodków.

Zespół ludowy Prząśniczki jest laureatem wielu festiwali i przeglądów, spośród których należy wymienić: Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (I, II, dwukrotnie III miejsce oraz wyróżnienie), Wojewódzki Przegląd Kapel i Ludowych Zespołów Śpiewaczych w Kętrzynie (I miejsce), Festiwal Kapel  i Śpiewaków Ludowych w Jezioranach (I miejsce), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Euroregionu Bałtyk w Elblągu (II miejsce), Makroregionalny Przegląd Widowisk Kolędniczych „Herody” w Węgorzewie (I miejsce). Zespół trzykrotnie został uhonorowany prestiżową nagrodą „Złotego Jelonka”, przyznawaną  za szczególną troskę w pielęgnowaniu rodzimej tradycji podczas Międzynarodowego Jarmarku Folkloru w Węgorzewie. Szczególnym wyróżnieniem, którym mogą poszczycić się członkinie zespołu, jest nagroda Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego przyznana za zasługi na rzecz popularyzowania kultury Warmii  i Mazur. W 2013 roku liderka zespołu Zofia Domin otrzymała odznakę honorową „Zasłużony dla Województwa Warmińska-Mazurskiego”, przyznaną przez Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego. W sierpniu 2014 roku podczas trwania obchodów jubileuszu 40-lecia pracy twórczej zespołu grupa została uhonorowana odznaczeniem „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, zaś założycielka i kierowniczka zespołu Zofia Domin otrzymała Brązowy Medal „Zasłużony Sztuce Gloria Artis”. Odznaczenia zostały przyznane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.